Leuke Weetjes Over De Grote Bonte Specht | Boskennis #2
Tik, tik, tik. Je hebt vast wel eens een specht horen tikken op een boom tijdens een boswandeling, in je achtertuin of misschien zelfs in een stadspark. Grote kans dat dit een grote bonte specht was. Deze vogel is een van de meest voorkomende spechten in Nederland.
Hoe herken je deze vogel? Waarom tikt een specht zo graag in hout? En welke rol speelt hij in een ecosysteem? Deze vragen en meer beantwoord ik in deze blogpost.
Foto door: Shanti de Vulder
De uiterlijke kenmerken van de grote bonte specht
Zo ziet de grote bonte specht eruit
Laten we beginnen met hoe je de grote bonte specht kunt herkennen. Deze spechten worden ongeveer zo groot als een merel. Ze zijn te herkennen aan de kleuren zwart, wit en rood. Ze hebben grote ovale witte vlekken op hun schouders en de veren op de borst en rond de ogen zijn ook wit. Aan de onderkant zijn de veren rood.
Op de kop loopt er een koptekening die eruit ziet als een zwarte band van de achterkant naar de snavel toe. Bovenop het hoofd zijn de veren volledig zwart. De mannetjes zijn te herkennen aan de rode vlek achterop hun hoofd. De vrouwtjes hebben dit niet.
Deze kenmerken van de grote bonte specht kun je hieronder op de twee foto’s zien.
Grote bonte specht - mannetje
Foto door: Shanti de Vulder
Grote bonte specht - vrouwtje
Foto door: Shanti de Vulder
Zo houd je de drie bonte spechten uit elkaar
In Nederland kun je naast de grote bonte specht ook de kleine bonte specht en middelgrote bonte specht vinden. Naast dat ze alle drie verschillen in grote, zoals hun namen al verraden, zijn er nog andere kenmerken die deze spechten onderscheiden.
De kleine bonte specht
De kleine bonte specht geen rood ‘broekje’ aan. Daarnaast heeft deze specht een zwarte koptekening die in tegenstelling tot de grote bonte specht niet tot aan de achterkant van de kop loopt, maar aan beide zeiden tot ongeveer het midden van de kop.
De middelgrote bonte specht
De middelgrote bonte specht is te herkennen aan het rode kapje bovenop de kop. Zowel het mannetje als het vrouwtje hebben dit. Daarnaast zijn de veren aan de onderkant zalmroze gekleurd. Deze specht heeft een wit gezicht.
De juveniele (jonge) grote bonte specht wordt vaak verward met de middelgrote bonte specht, omdat deze jonge vogel ook een rood ‘petje’ op zijn hoofd heeft. Daarnaast zijn de veren aan de onderkant in plaats van vel rood meer roze van kleur.
Je kunt deze twee uit elkaar houden door te kijken naar de koptekening. De juveniele grote bonte specht heeft ook de kenmerkende zwarte bant die richting de snavel loopt. De middelgrote bonte specht heeft dit niet.
Hieronder deel ik foto’s van deze twee spechten zodat je de kenmerken van beide goed kunt zien.
De kleine bonte specht
Foto door: Risto Puranen
De middelgrote bonte specht
Foto door: Łukasz Rawa
De typische golvende vlucht van spechten
Spechten hebben een typerende vlucht waarbij ze zich in de lucht laten zweven en zakken waarna ze zich weer optrekken. Hierdoor ontstaat er een golvende beweging. Ze kan ze vaak in deze golvende vlucht van boom naar boom zien vliegen.
Het leefgebied van de grote bonte specht
Van bossen tot steden
Je vindt de grote bonte specht in verschillende soorten gebieden. Een voorwaarde is echter dat er (dode) bomen te vinden zijn. Je vind deze specht in alle soorten bossen. Van bossen met loofbomen, naaldbomen, of een mix van beide, het maakt voor de grote bonte specht niet uit. Een gevarieerd bos waarbij er zowel oude als jonge bomen aanwezig zijn en stukken met dicht en open bos heeft de voorkeur voor deze vogel.
Naast het bos vind je deze specht ook in parken, tuinen en zelfs steden.
De grote bonte specht is een standvogel
De grote bonte specht blijft gedurende het hele jaar in de buurt van zijn broedgebied. Dit soort vogels noemen we ‘standvogels’. Ook in de winter als het voedsel schaarser wordt blijft de specht in de omgeving van zijn territorium.
De grote bonte specht roffelt
Als je aan de grote bonte specht denkt dan is waarschijnlijk een van de eerste dingen die in je opkomen het tikkende geluid dat deze spechten maken. Het is niet voor niets dat de Latijnse naam voor deze specht Dendrocopos major is, wat 'grote houthakker' betekent.
Het geluid dat de grote bonte specht maakt noemen we ook wel ‘roffelen’. Onderzoek heeft aangetoond dat iedere specht zijn eigen roffel heeft. Deze kunnen zowel in snelheid als in de hoeveelheid tikken verschillen.
Weet jij hoe de roffel van de grote bonte specht klinkt? In deze twee video’s kom je erachter! In de eerste video hoor je ook de twee andere geluiden die deze specht maakt.
De grote bonte specht kan gemiddeld wel zo’n 20 keer per seconde met zijn snavel tikken. Als wij mensen dat zouden doen zouden we waarschijnlijk hoofdpijn krijgen. Gelukkig is de kop van de specht aangepast op het tikken.
Lang dacht de wetenschap dat spechten een soort schokdempers in hun kop hadden om de schokken van het hameren op de vangen. Maar na nieuw onderzoek van Belgische wetenschappers, wordt dit nu in twijfel gebracht. In hun onderzoek tonen ze namelijk aan dat de kop van spechten functioneren als sterke hamers, waarbij de snavel nauwelijks beweegt ten opzichte van de hersenpan.
Mocht je hier meer over willen lezen, kan dat via Scientias, of in het gepubliceerde onderzoek.
Deze soort roffelt om verschillende redenen
Wist je dat de grote bonte specht om verschillende redenen in hout tikt? Ze doen dit onder andere om voedsel te vinden, een nest te bouwen, of om hun territorium af te bakenen. Hieronder vertel ik er meer over.
Nestjes in boomstammen
Ieder jaar hakt de grote bonte specht een nestje uit in een boomstam. Ze geven de voorkeur aan bomen met zachter hout zoals de berk. Zowel het mannetje als het vrouwtje helpen mee bij het maken van een nest.
De spechten hakken een rond- of ovaalvormig nest. Het duurt gemiddeld twee tot drie weken voordat deze klaar is. De nesten zijn sober, zonder verdere nestbekleding. De eieren worden gewoon op het hout gebroed.
Vanaf april begint de broedperiode die gemiddeld 10 tot 12 dagen duurt. De grote bonte specht legt zo’n 4 tot 7 eieren per leg. De jonge vogels blijven ongeveer drie weken in het nest, maar nadat ze zijn uitgevlogen blijven de ouders ze nog 10 dagen lang verzorgen.
De grote bonte specht hergebruikt zijn nestjes niet. Maar andere soorten, zoals de boomklever maken graag gebruik van de oude nestjes. Het komt ook voor dat de specht uit zijn nest wordt verdreven door onder andere vogels, waaronder kauwen en uilen, maar ook door de halsbandparkiet.
Hieronder vind je twee interessante video’s over dit onderwerp. In de eerste zie je hoe een grote bonte specht een nest in een boomstam hakt. In de tweede video zie je beeldmateriaal van een specht die zijn jongen voert.
Bomen zitten vol voedsel
De grote bonte specht slaat ook gaten in bomen om te zoeken naar eten. Onder de bast van bomen zijn namelijk vaak larven, spinnen en insecten te vinden, die op het menu staan van de specht.
Ze doen dit ook vaak in dood hout. Insecten leven van dood hout, dus dit is een uitstekende plek om deze beestjes te vinden. Wanneer de specht opzoek is naar eten hoor je langzame tikken in het hout.
De volgende keer dat je in het bos loopt en je ziet een dode boom, let dan goed op of je afgebroken stukken bast om de boom heen ziet liggen. Grote kans dat de grote bonte specht hier bezig is geweest.
Naast insecten eet de grote bonte specht ook wel eens eieren en jonge vogeltjes van andere vogelsoorten. In de winter eten de spechten vaak boomzaden en noten of ze eten van vogelvoederplekken in tuinen.
De grote bonte specht stopt vaak sparren- of dennenappels in zelfgemaakte gaten of spleten in een boom, om vervolgens de zaden uit de dennenappel te hakken. Deze plekken in bomen worden ook wel “spechtensmidse” genoemd. Als de dennenappel leeg is laat de specht deze op de grond vallen.
Boomsappen zijn favoriet
Ook maakt de grote bonte specht drinkgaatjes in bomen. Op deze manier komt het boomsappen vrij waar ze graag van drinken. Ze geven de voorkeur aan bomen met sap dat veel suiker en andere voedingsstoffen bevat.
Andere soorten spechten maken ook gebruik van de drinkgaten die de grote bonte specht maakt. Een mooie bijkomstigheid is dat de suikers in de boomsappen insecten aantrekken, wat dus weer meer voedsel voor de spechten betekend.
Meer informatie vind je in dit artikel: Drinkgaatjes van spechten en hun littekens in gezonde bomen uit het tijdschrift Vakblad Natuur Bos Landschap.
Foto door: Shanti de Vulder
Foto door: Shanti de Vulder
Roffelen tijdens de paartijd
Tijdens de paartijd is het roffelen onderdeel van het ‘baltsen’. Tijdens het baltsen proberen de mannetjes de vrouwtjes spechten te imponeren door flink in hout te tikken en al vliegend hun kleuren en patronen te laten zien. De vrouwtjes spechten roffelen soms terug om zich kenbaar te maken in het territorium.
De grote bonte specht broedt ieder jaar met een andere vogel. Maar de spechten zijn tijdens het seizoen wel monogaam.
Daarnaast is het roffelen ook bedoeld om territorium af te bakenen. Een mannetjes specht zal proberen andere mannetjes uit zijn gebied weg te houden door zo hard mogelijk te roffelen. Echter als er een andere man in beeld verschijnt met een hardere roffel kan dit tot conflict leiden tussen beide spechten.
De grote bonte specht spotten
De beste tijd van het jaar
Nu je meer over de grote bonte specht hebt geleerd is het natuurlijk het leukst om deze vogel bij jou in de buurt te spotten.
De grote bonte specht is het hele jaar door in Nederland. Echter tijdens de winter en het vroege voorjaar zal je deze vogel waarschijnlijk het beste kunnen waarnemen.
Tijdens deze periode beginnen de spechten met het afbakenen van hun territorium en zoeken ze een broedpartner. Je hebt dus grote kans om de spechten in deze tijd van het jaar goed te kunnen horen. En doordat de bladeren nog niet aan de bomen zitten kun je ze ook beter zien zitten in de bomen of zien rondvliegen.
Een tip: maak gebruik van de website Waarneming.nl. Op de website kun je zien op welke plekken in Nederland recentelijk bepaalde vogelsoorten zijn gespot.
Vogelkijkhut en fotohut
Je kunt er ook voor kiezen om naar een vogelkijkhut te gaan. Via deze link vind je een overzicht van vogelkijkhutten in Nederland.
Als je gebruik maakt van Waarneming.nl kun je bijvoorbeeld een kijkhut zoeken in de buurt van waar een grote bonte specht recentelijk is gespot.
Ook kun je een fotohut huren. Dit zijn hutten staan in natuurgebieden en zijn zo ontworpen dat je er ongemerkt in kunt zitten en wilde dieren vanaf (redelijk) dichtbij kunt bekijken en fotograferen.
Afgelopen mei heb ik voor het eerst een fotohut gehuurd. In deze blog post lees je daar meer over. Mijn foto’s van de grote bonte specht in dit artikel heb ik in die hut gemaakt.
Wat zijn jouw favoriete weetjes over de grote bonte specht?
In de serie Boskennis deel ik interessante weetjes over verschillende planten en dieren die in Nederland te vinden zijn. Vergroot jouw kennis over de natuur en lees de andere delen uit deze blogserie hier.
